Uzay yolculuklarının turistik bir değer taşımaya başladığı günümüzde, bundan 60 yıl önce yaşananları anlamak ve anlamlandırmak çok zor. Soğuk Savaş yıllarında cephedeki rekabeti Dünya yörüngesine taşıyan ABD ve Sovyetler; bu sırada akla ziyan miktarlarda para harcayarak önce uzaya, sonra da Ay’a ulaşan ilk ülke olmak için adeta akıl, bilim ve istihbarat yoluyla amansız bir rekabete kalkıştı.
Bugünün uzay teknolojileri, hatta o yolcululların yapılmasını mümkün kılan buluşlar hala hayatımızda. Günlük hayatımızın vazgeçilmezi olan akıllı telefonlar, 4K kalitesindeki filmi kablosuz bağlantı ile dakikalar içerisinde indirebilen yüksek hızlı kablosuz bağlantılar… Peki tüm bunların bedeli neydi? Bedeli derken insanlığın gördüğü en yüksek teknolojinin sınırlarını zorlayan uzay rekabetinin başlangıcından günümüze kaç kişi hayatını kaybetti?
Sorularımızın yanıtı NASA’da Görev Güvencesi Direktör Yardımcısı olarak çalışan Nigel Packham’ın yaptığı açıklamalarda gizli:
Packham, bugüne kadar NASA tarafından gerçekleştirilen 3 görevde ve Sovyetler tarafından gerçekleştirilen 2 görevde toplam 21 insanın yaşamını yitirdiğini doğruladı. Elbette bu sayı, kayda geçen ve özellikle çalışmaları devlet sırrı gibi saklayan Sovyetlerin, dünya kamuoyundan habersiz şekilde yaptığı söylenen, genellikle komplolara malzeme edilen sözde görevleri ve kayıplarını içermiyor.
Peki uzayda hayatını kaybeden bu insanlar hangi görevler için bu tehlikeleri aldılar, ölümlerine sebep olan hatalar neydi?
Washington Üniversitesi’nde görevli olan Jim Hermanson ise yaptığı açıklamada ‘Kazaların genellikle beklenmedik koşullar, ekipman hataları, insan hataları ve hatta politikalar ve yönetim sorunları’ olduğunu; bazı durumlarda bunların kombinasyon halinde gerçekleştiğini ifade etti.
Elbette bu tüm ölümler söz konusu olduğunda oldukça yüzeysel bir açıklama. Ancak şunu anlıyoruz ki uzay rekabeti döneminde devletler, sadece rakipler için casuslara değil kendi bilim insanlarına, pilotlarına, astronot ya da kozmonotlarına da baskı uygulamışlar.
Ocak 1986 yılında gerçekleşen Challanger fırlatmasından 73 saniye sonra roket, üzerindeki uzay mekiği ile birlikte infilak etmiş ve içerisindeki 7 kişiye gökyüzünde mezar olmuştu:
Bu olayın ardından NASA, uzay çalışmalarında güvenlik için kemerleri sıkmış, dağılmak üzere olan Sovyetler’e karşı belki de zafer peşinde koşmanın o kadar da mantıklı olmayacağını değerlendirmişti.
Kazanın sebebi, roketin kalkış yaptığı Cape Canaveral uzay üssündeki beklenmedik soğuk hava koşullarıydı. Bu nedenle roketlerin bazı aksamlarında esneklik sorunları yaşanmış ve roket havalanınca bu sorunlar giderilememişti. Büyük miktarda gaz sızıntısı yaşanan roketin yakıt tankı alev aldı ve büyük bir patlamayla paramparça oldu. Ancak soğuk hava koşullarını gören bir yönetici kalkışa engel olabilir ve insanların ölümünü engelleyebilirdi.
Bir diğer ölümlü uzay kazası daha yakın tarihte, Şubat 2003’te yaşandı. Columbia uzay aracı sorunsuz bir şekilde uzaya çıkmıştı aslında… Ancak atmosfere yeniden giriş sırasında infilak etti:
7 mürettebatın tamamının yaşamını yitirdiği bu facianın sebebi araştırıldığında, atmosfere giriş aşamalarının yeteri kadar anlaşılmadığı, uzaydan atmosfere geçiş sırasında yaşanabilecek sorunların hafife alındığı görüldü. Ayrıca fırlatma sırasında Columbia kapsülünün yüzeyindeki küçük bir alanda hasar oluşmuştu. Buna rağmen fırlatma sonrasında roketin mekiği uzaya taşımasına izin verildi. Yine bir önceki faciadaki gibi bu da hasarı gören bir yönetici tarafından engellenebilir, yine insanlar ölmeyebilirlerdi.
Diğer ölümlü uzay kazaları da şöyle gerçekleşti:
Apollo 1, yıl 1967. Roket daha yer yüzünden kalkmada patlıyor. Aşağıda kokpit içerisindeki 3 astronotun son konuşmaları var:
Soyuz 1, yine 1967 yılında, bu kez Rusya’dayız. Sovyetler’in roketi iniş yaparken yavaşlamak için paraşütleri açıyor, ancak ne yazık ki açılmıyor, tek kozmonot Vladimir Komarov yaşamını yitiriyor:
1971’de Sovyetler tarihin ilk uzay istasyonunu inşa etti, Soyuz 11 görevi ile gönderdiği kozmonotlar uzayda 3 hafta geçirdi. Sorunsuz bir şekilde dönüş yapacaklardı, ancak döndükleri aracın basınç düşüşü yaşamasıyla bir daha yeryüzünü göremediler:
Bu kaza, Dünya atmosferi dışında gerçekleşen tek ölümlü kaza olarak kayıtlara geçmiş durumda. Bir başka deyişle bugüne kadar uzay görevlerinde toplam 21 insan, Dünya dışında, yani uzay ortamında 3 insan hayatını kaybetti.
